Bánh chưng là món ăn truyền thống không thể thiếu trong những ngày Tết của người Việt. Để gói bánh chưng vuông vắn, thơm ngon và xanh dền không quá khó chỉ cần sự tỉ mỉ trong khâu chọn nguyên liệu và cách gói khéo léo.
Chỉ còn vài tuần nữa là Tết Nguyên đán đã về. Trong những ngày Tết cổ truyền này, trong mâm cơm của gia đình Việt không thể thiếu đi món bánh chưng. Món ăn này dường như đã khắc sâu trong tâm thức của mỗi người dân Việt Nam bằng những câu chuyện cổ tích có lịch sử lâu đời.
Bánh chưng không chỉ là một món ăn đơn thuần mà còn vật phẩm ý nghĩa dâng lên tổ tiên như một món quà sung túc đến từ vũ trụ. Mỗi chiếc bánh chưng được làm từ các nguyên liệu vô cùng gần gũi với văn hoá nông nghiệp lúa nước của nước ta. Đó là sự hòa quyện giữa tinh tú đất trời, bên trong là gạo nếp bao bọc nhân đậu xanh thịt heo béo ngậy. Ngoài cùng được gói chặt bởi lớp lá dong, lá chuối xanh mướt.
Dù được làm từ những nguyên liệu thuần nông, bình dị nhưng để làm ra chiếc bánh chưng ngon là cả một quy trình khá công phu, trong đó gói bánh là khâu quyết định hình thù vuông vắn và độ rền của bánh. Có rất nhiều cách gói bánh chưng đơn giản mà không cần khuôn, chỉ cần người gói khéo léo một chút là được.
Nguyên liệu để gói bánh chưng
- Gạo nếp: Gói bánh chưng nên chọn gạo nếp cái hoa vàng mới thu hoạch, hạt phải to tròn đều.
- Đậu xanh: Để phần nhân bánh chưng ngon, đậm đà nên chọn loại đậu loại mới, hạt mẩy, ruột vàng, bở.
- Thịt lợn: Nên chọn thịt ba chỉ hoặc thịt lợn vai sấn: Để phần nhân béo ngậy không nên chọn miếng thịt quá nạc, tránh nhân bánh khô thịt phải đan xen tỉ lệ nạc mỡ vừa phải
- Các loại gia vị: Muối, hạt tiêu, hạt nêm, nước mắm
- Lá dong, lá chuối: Nên chọn lá bánh tẻ không quá già, cũng không được quá non, chiều rộng của lá vừa phải, đều nhau, có xanh tươi. Đặc biệt không chọn lá bị rách, dập gãy.
- Dây lạt, dây buộc: Lạt nên chọn từ ống giang, mỏng, mềm, dẻo dai.
- Lá riềng, bìa carton,…
Xem thêm: Bí Kíp Nấu Món Lẩu Cá Basa Đậm Đà Hương Vị Miền Tây, Cả Nhà Mê Mẩn
Sơ chế nguyên liệu
Bước 1: Dùng khăn rửa lá cho sạch các bụi bẩn và lau khô. (theo cách làm xa xưa, lá dong được buộc ở cột nhà). Dùng dao dọc bớt phần sống lá cứng.
Lá dong to đẹp được chọn để gói ngoài, còn những lá bé hơn sẽ làm lót bên trong. Lá xấu, thừa dùng để luộc bánh chưng.
Bước 2: Đậu xanh ngâm trong nước lạnh khoảng 2 tiếng, khi đậu nở, tróc vỏ thì bỏ vào rổ đãi sạch vỏ. Chỉ lấy phần đậu to, đẹp nhặt bỏ những hạt lép, xấu.
Cho đậu vào nồi, trộn đậu với một thìa muối rồi đồ chín. Khi đậu còn nóng, dùng muỗng đánh nhuyễn đậu rồi nắm thành từng viên tròn vừa phải.
Ngoài cách này, đậu cũng có thể để sống. Chỉ cần ngâm cho đậu nở, trộn với muối và để ráo nước.
Bước 3: Chọn mua thịt lợn tươi, rửa sạch. Thịt ba chỉ thái miếng to vừa và dài. Bỏ thịt đã thái vào tô. Sau đó, ướp thịt với hạt tiêu, bột canh trong khoảng 1 đến 2 tiếng trước khi gói.
Bước 4: Lá riềng chọn những lá xanh, tươi đem rửa sạch, thái nhỏ và cho vào xay hoặc rã để lấy nước cốt.
Lá riềng là nguyên liệu giúp gạo ở nhân bánh chưng có màu xanh và mùi thơm tự nhiên. Gạo nếp sau khi ngâm để ráo nước sẽ được trộn với nước cốt lá riềng để trong khoảng thời gian từ 3 đến 4 tiếng đồng hồ trước khi gói bánh.
Gói bánh chưng không cần dùng khuôn
Bước 1: Gấp lá
Hai lá dong to đặt sao cho vuông góc với nhau, chú ý lá đầu tiên đặt mặt phải (màu xanh đậm) úp xuống dưới, lá thứ 2 đặt ngược lại mặt xanh nhạt (trái) úp xuống dưới, mặt phải hướng lên trên.
Bước 2: Sắp xếp nhân bánh
Đầu tiên đổ gạo, sau đó cho lần lượt đậu xanh, thịt lợn. Tiếp theo, đổ một lớp tương tự. Cụ thể, cho một bát gạo vào vị trí ở giữa phần lá đã xếp rồi bỏ thêm nửa nắm đậu lên trên, ấn nhẹ để phần đậu trũng xuống.
Tiếp tục cho 1 đến 2 miếng thịt vào giữa phần đậu rồi bỏ nốt nửa phần đậu còn lại lên miếng thịt. Cuối cùng, đổ một bát gạo lên trên sao cho dàn đều, phủ kín phần nhân bánh chưng.
Bước 3: Gói bánh chưng
Dùng tay khéo léo gấp phần lá dong ở vị trí bên phải và vị trí bên trái thật chắc tay, còn phần mép lá thừa cắt bỏ đi hoặc giấu vào bên trong. Sau đó, bóp 2 bên mép lá (phần đầu, phần cuối) của chiếc bánh rồi gấp lại. Lúc này, vừa gấp, vừa vỗ nhẹ nhàng để tạo thành hình vuông của chiếc bánh.
Lấy 2 sợi dây lạt buộc song song với nhau để giữ cho lá cố định không bị bung và cho bánh được chặt. Tiếp theo, lấy 2 dây lạt buộc vuông góc với 2 lạt trên (phần lạt thừa xoắn cho mềm rồi cuốn vào trong hoặc cài gọn gàng). Để cho bánh chặt và vuông vắn, dùng tay ấn 4 góc của bánh chưng và điều chỉnh lại lại cho cân đối.
Xem thêm: Mách Bạn 3 Cách Nấu Chè Mít Đác Mát Lạnh Cực Ngon Cho Ngày Hè Oi Bức
Gói bánh chưng bằng sống lá dong
Cách gói này cần sử dụng 4 lá dong và 4 sợi dây lạt.
Bước 1: Gấp lá dong
Đầu tiên, dùng khăn lau lá dong thật sạch và khô. Cho mặt màu xanh đậm úp xuống dưới và lật một nửa mặt lá có màu nhạt hơn lên trên. Mép lá gấp theo phương ngang căn chỉnh sao cho khoảng cách từ mép lá đến sống lá gần hai đốt tay, sau đó vuốt cho lá thành nếp.
Tiếp tục, gấp đôi lá dong lại, dùng tay miết đường gấp nếp. Với 3 lá dong cũng làm tương tự, sao cho các lá phải đều nhau.
Bước 2: Cắt lá và tạo khuôn
Sau khi gấp lá xong, bạn lấy 1 sống lá dong (làm thước) cắt thành 1 đoạn có chiều dài phù hợp với kích thước ngắn hay dài của bánh chưng (khoảng 10cm). Đặt 4 chiếc lá dong xếp ngay ngắn cho bằng nhau và dùng kéo cắt theo chiều dài của sống lá đã tạo sẵn.
Khi đã cắt lá xong, mở lớp lá ra và xếp chéo lá để 2 mép lá dong vuông góc nhau và phần lá thừa lật vào bên trong. Có thể dùng vật nặng đè lên để giữ nếp khuôn cho lá. Các lá còn lại cũng thực hiện tương tự.
Sau đó, xếp 4 lá đã gấp vào với nhau để tạo ra khuôn hình vuông.
Chỉnh cho lá kín vào nhau, khuôn hình vuông vắn. Tiếp đó, luồn 1 sợi dây lạt vào dưới khuôn bánh trước để buộc tạm thời khi gói xong bánh.
Bước 3: Gói bánh chưng vuông
Cho các nguyên liệu vào theo thứ tự gạo, đậu, thịt, đậu, gạo: Đầu tiên cho một bát gạo vào dàn đều, lớp tiếp theo là đậu xanh, rồi đến lớp thịt khoảng 1 – 2 miếng rồi thêm 1 lớp đậu xanh và cuối cùng cho gạo nếp phủ kín phần nhân đậu và thịt. Sau đó, nén thật chặt phần nhân và dàn đều nếp để nhân bánh được chắc chắn và cố định.
Khi nguyên liệu đã được cho vào đầy đủ, dùng tay gấp 2 bên mép lá đối diện nhau vào rồi kéo dây lạt đã chuẩn bị trước để buộc tạm thời và cố định chiếc bánh. Tiếp theo, gấp 2 bên mép lá còn lại và chỉnh để chiếc bánh được vuông vức.
Dùng sợi lạt cố định bánh. Với sợi dây lạt đầu tiên, tháo và kéo ra ngoài. Rồi dùng nhiều dây lạt buộc thành hình caro trên mặt bánh sao cho đẹp, buộc vừa phải không cần quá chặt cũng không quá lỏng. Khi đã buộc hết dây lạt, nắn nhẹ lại các góc để phần nhân bên trong đều và bánh vuông vắn hơn.
Bước 4: Thành phẩm
Bánh chưng thành phẩm sẽ vuông vắn, đẹp mắt không thua kém gì dùng khuôn.
Xem thêm: Cách Làm Mì Sườn Kho Tàu Xì Chuẩn Vị Người Hoa Tại Nhà, Vừa Lạ Lại Vừa Ngon
Gói bánh chưng bằng lá chuối và bìa carton
Gói 1 chiếc bánh chưng theo cách này cần dùng đến 3 lá chuối (sẽ cắt thành các miếng nhỏ hơn), 1 hộp carton và 1 sợi dây nilon dài 2,5m.
Bước 1: Cắt hộp carton làm khuôn bánh chưng
Dùng hộp carton dày để khuôn bánh sẽ cứng cáp, chắc chắn hơn. Chọn hộp carton to hay nhỏ tùy theo kích thước chiếc bánh chưng mà người gói mong muốn. Thông thường, gói bánh chưng bằng cách này sẽ sử dụng hộp có kích cỡ vuông 9×9 cm và chiều cao 5,5cm.
Bước 2: Cắt lá và xếp lá
Lau sạch lá chuối bằng khăn ẩm, sau đó đem lá chuối đi phơi nắng gắt khoảng 10 – 15 phút để cho lá héo bớt. Nếu trời không nắng có thể hơ lửa cho lá héo lại để dễ dàng gói bánh chưng hơn.
Sau đó, dọc lá chuối thành 6 miếng lớn có chiều ngang bằng với kích thước của hộp carton đã chuẩn bị sẵn là 9cm), còn chiều dài khoảng 30 – 35 cm và dọc 4 miếng lá nhỏ có chiều ngang bằng với chiều cao của hộp carton là 5,5cm.
Tiếp theo, dùng tay gấp đôi 1 miếng lá chuối lớn với 2 mặt lá đậm thì sẽ úp vào nhau. Luồn qua 1 cạnh của hộp rồi gập lá chuối phía trên xuống theo cạnh hộp carton.
Tương tự làm tiếp với 3 miếng lá chuối lớn còn lại.
Còn 2 miếng lá chuối lớn, đặt chéo nhau vào giữa hộp, lúc này mặt lá đậm ngửa lên trên. Tiếp tục, gấp đôi 4 miếng lá chuối nhỏ sau đó đặt nếp gấp vào 4 góc vuông của hộp carton.
Bước 3: Xếp nhân và gói bánh chưng
Các nguyên liệu được dàn đều vào khuôn bánh lần lượt theo thứ tự: 1 lớp gạo nếp, 1 lớp đậu xanh, 1 lớp thịt lợn, 1 lớp đậu xanh và lớp cuối là gạo nếp. Sau đó, dùng thìa nén nếp xuống cho các nguyên liệu dính chặt vào nhau rồi gấp lần lượt 2 miếng lá lớn ở giữa lại. 4 miếng lá lớn bên hông, bạn thực hiện như sau.
Để chéo 1 miếng lá lớn qua 1 bên, dùng tay miết đường xéo của lá, rồi gấp lá vào bánh. Thực hiện tương tự với 3 lá lớn còn lại. Chú ý, làm theo chiều kim đồng hồ.
Sau đó, dùng tay úp mặt bánh vừa gấp lại, rồi ngửa phần đáy bánh lên và gấp các lá chuối tương tự như ở trên. Cùng lúc một tay giữ bánh, tay kia khéo léo nhấc hộp carton lên.
Bước 4: Buộc dây bánh chưng
Dùng tay luồn 1/4 chiều dài sợi dây phía dưới đáy bánh, chỉnh có dây lệch qua bên phải. Xoắn sợi dây dài 90 độ với mảnh dây ngắn rồi luồn sợi dây dài xuống dưới đáy bánh lên mặt trên bánh. Sau đó, tiếp tục xoắn 2 sợi dây 90 độ để tạo 1 đường song song với sợi dây đã buộc trước đó.
Tiếp tục luồn sợi dây dài đi dưới đáy bánh, xoắn 2 sợi dây 90 độ để tạo một đường song song với sợi dây đã buộc trước đó. Việc này làm cho mặt bánh có 4 đường dây đặt chéo nhau, trong đó có 2 đường dây song song với nhau. Cuối cùng, khéo léo giữ sợi dây dài quấn 1 đường quanh chiếc bánh, rồi cột vào với nhau để cố định.
Bước 5: Thành phẩm
Sản phẩm hoàn thành là chiếc bánh chưng vuông vức, màu xanh đẹp mắt bằng lá chuối. Khi luộc chín, bánh vẫn giữ được dáng.
